«سیاسی انتخاب شدم»، گزینه اصولگراها و اصلاح طلبان و نمایندگان مجلس اصفهان «پشت در وزارت کشور» مانده بود، دولت یازدهم می‌خواست «بن بست سیاسی» اصفهان را بشکند، من را انتخاب کرد، مهر انتخاب شدم، دی طرح ۹ ماده‌ای آب روی میز هیئت دولت بود، در جلسه انتخاب استاندار هم یک خواسته بیشتر نداشتم: «هشت سال مدیریت آب تمام کشور را داشتم، حالا مدیریت ۱۰ درصد آب کشور را می‌خواهم».

کاندیدای استانداری اصفهان در دوره مرحوم هاشمی رفسنجانی بالاخره در دولت اول حسن روحانی، استاندار اصفهان شد؛ رسول زرگرپور، دکتری مدیریت استراتژیک که سه دوره معاونت وزرای نیرو و جهاد سازندگی را در کارنامه خود داشت «۳۰ درصد» تمام ۵۰ ماه کار خود در بزرگ‌ترین ساختمان خیابان استانداری را برای آب گذاشت، بر سر طرحی ۹ ماده‌ای که رویای احیای زاینده‌رود را در سر داشت، اما هیچ وقت به نتیجه نرسید، «لابی و تعامل» کرد و آنقدر بر مشکلات زیست محیطی و آب اصفهان اصرار داشت که روزی رئیس جمهور در پاسخ به اعتراض او که چرا از دریاچه ارومیه می‌گویید اما از زاینده رود نه، گفته بود: «همین که شما صحبت می‌کنید کافی است».

حالا در آستانه سفر سید ابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم به اصفهان، با او که میراث‌دار طرح ۹ ماده‌ای حوضه آبریز زاینده‌رود است گفت‌وگو کردیم، واکاوی جزییات این طرح، چرایی مسکوت ماندن آن و دغدغه‌های او درباره حوزه تخصصی مورد علاقه‌اش آنقدر که هنوز هم می‌گوید «اخبار حوزه آب را به‌صورت روزانه پیگیری می‌کنم و نظراتم را به هر مسئول استانی که امکان دسترسی به او باشد، می‌رسانم».

آقای دکتر، به نظر شما که تجربه استانداری اصفهان را هم داشته‌اید برای آب چه کاری می‌شود کرد؟

من خودم اصفهانی هستم، استاندار اصفهان بوده‌ام و در حوزه آب هم متخصص هستم، کار خیلی خارق‌العاده‌ای درباره آب اصلاً لازم نیست، فقط کافی است مصوباتی که دولت و شورای عالی آب درباره آب زاینده‌رود داشته، به اجرا گذاشته شود؛ مصوباتی که هشت سال است به تعویق افتاده و همه یادشان است ما در سوم دی‌ماه ۹۲، در شورای عالی آب، مصوبه‌ای ۹ ماده‌ای درباره احیای حوضه آبریز زاینده‌رود تصویب کردیم که همه مسائل مربوط به آب را از تمام جنبه‌های اقتصادی، امنیتی، سیاسی و زیست‌محیطی مورد نظر قرار داده بود و ۹ ماده پیشنهاد کرده بود و باعث احیای حوضه آبریز زاینده‌رود هم می‌شد، البته تعبیرهای مختلفی از احیای زاینده‌رود می‌شود، اما منظور واقعی از احیای حوضه زاینده‌رود، احیای تالاب گاوخونی است.

محورهای طرح ۹ ماده‌ای پیشنهادی چه بود؟

آن طرح ۹ ماده چند محور اساسی داشت و هر محور هم در قالب یک ماده ذکر شده بود، اولاً حوضه آبریز زاینده‌رود را به‌صورت یک پیکره آبی پیوسته به هم می‌دید و زاینده‌رود را از این حالتی که هر تکه در یک استانی باشد و تصمیم‌گیری درباره آن هم در یک گوشه اتفاق بیفتد، خارج می‌کرد؛ این طرح یک شورای هماهنگی برای سیاست‌گذاری حوضه آبریز در نظر گرفته بود و همچنین مسئولیت کل حوضه از سرآب تا پایاب را هم در اختیار یک مدیر حوضه قرار می‌داد، در این مصوبه گفته شده بود که از زمان تصویب، هرگونه بارگذاری جدید تا تعیین تراز منابع و مصارف جدید ممنوع خواهد بود و الگوی کشت هم باید متناسب با وضعیت بارندگی تغییر می‌کرد. اما حتی به ایجاد شرایط بحرانی هم در آن فکر شده بود، این‌طور که اگر شرایط غیر نرمال می‌شد، یک صندوق حمایت، کشاورزان را مورد حمایت قرار دهد و طرح‌های مکملی هم برای پشتیبانی از طرح‌های انتقال آب مانند بهشت‌آباد و سامانه دوم آبرسانی به اصفهان (گلاب ۲) در نظر گرفته شده بود. اگر یادتان باشد مسئولان و حتی کارشناسان هم از این طرح استقبال کردند، طرح ۹ ماده‌ای، طرح جامع و کاملی بود، حق همه ذی‌نفعان از صنعت و کشاورزی و شرب گرفته تا استان‌های همجوار هم در آن لحاظ شده بود، سه سال روی آن کار شد، اما بعد دولت به دلایلی آن را انجام نداد.

چه دلایلی؟ دولت یازدهم و دوازدهم چرا این طرح را اجرایی نکرد؟

خب ببنید! طرح‌های بزرگی که چالش‌های بزرگی را حل می‌کنند ممکن است تبعاتی داشته باشند، ما باید تبعات را با منافعی که می‌توانند داشته باشند مقایسه کنیم، خب اگر طرح سال ۹۲ شروع می‌شد و تا ۹۵ یا ۹۶ خاتمه می‌یافت، چالش‌هایی که امروز در حوضه آبریز زاینده‌رود و فلات مرکزی ایران شاهد آن ها هستیم، اتفاق نمی‌افتاد، دولت باید با توجه به اطمینانی که به نتایج طرح و مستندات قانونی داشت با قدرت طرح را اجرایی می‌کرد، اما به دلایلی شرایطی پیش آمد که این کار انجام نشد.

 اقلیم کشور به مرور در حال تغییر است، در این سال‌ها اقداماتی که می‌توانست برای تصفیه، بازیافت و بازگردانی انجام می‌شد هم صورت نگرفته به نظر شما آیا حالا بازگشت به همان طرح ۹ ماده‌ای برای احیای زاینده‌رود کارساز است؟

گذشت این چند سال، بازگشت به آن طرح را مشکل‌تر کرده و این یک واقعیت است که باید به آن توجه کنیم، هدف آن طرح تعادل منابع و مصارف حوزه آب، احیای حوضه آبریز زاینده‌رود و احیای تالاب بود، طرح می‌خواست جلوی برداشت‌های مازاد و غیر مجاز را بگیرد، نه این طرح شما هر کار دیگری را هم که در شرایط فعلی پنج سال عقب انداخته باشید حالا دو یا سه برابر انجامش سخت‌تر است.

فروش آب چطور؟ رئیس صنف کشاورزان استان چهار محال و بختیاری یکی از موارد کمبود آب در حوضه زاینده‌رود را فروش آب می‌دانند.

موافق نیستم؛ اصلاً آنقدر درباره آب محدودیت وجود دارد که جایی برای فروش آب نمی‌ماند، حالا ممکن است یک کشاورزی زیاد از حد آب داشته باشد و مثلا بفروشد، اما بازار آب و فروش آب در ایران چندان جایگاه مطمئن و قابل اتکایی ندارد.

سهم صنعت چطور؟ صنعت آب اصفهان را بیش از اندازه نمی‌بَرد؟ این مسئله اصفهانِ صنعتی بلای جای زاینده‌رود نیست؟

این یک غلط مصطلح است، اینکه مشکل آب را به صنعت ربط می‌دهند، اما براساس برآوردها مصرف صنعت از آب زاینده‌رود ۱۲۰ یا ۱۳۰ میلیون متر مکعب بیشتر نیست، آن هم برای حوضه‌ای که حجم تبادلات آبی‌اش بالای ۲.۵ میلیارد متر مکعب اتفاق می‌افتد، حالا صنعت اگر هم برداشت کند حق‌آبه قانونی‌اش را برداشته است، البته در این مدت به صنعت هم فشارهایی وارد شد که حق آبه قانونی‌اش را برداشت نکند و یا آب را بازچرخانی کند، با این همه وقتی خودم هم اصفهان بودم، دو تا شعار داشتم؛ اول اینکه هیچ دودکش جدیدی برپا نشود و دوم هیچ موتور پمپ جدیدی هم راه نیفتد. در اصفهان صنعت دیگر بیش از این نمی‌تواند گسترش پیدا کند، مگر آن صنعت هایتک باشد، از طرفی کشاورزی هم دیگر توان توسعه ندارد، مگر آن کشاورزی که بخواهد شرایط موجود را بهبود ببخشد.

نظر شما درباره طرح بن بروجن چیست؟

در مصوبات شورای عالی آب برای استان چهار محال و بختیاری ۲۳۷ میلیون متر مکعب آب با توجه به همه تخصیص‌های قبلی و برنامه‌ها و ظرفیت‌های توسعه‌ای در نظر گرفته شده بود؛ طرح بن - بروجن ۴۰ تا ۴۵ میلیون متر مکعب علاوه بر این ۲۳۷ میلیون متر مکعب سهم استان همجوار است و در جلسه شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود با ریاست وزیر نیرو و حضور نمایندگان معاونین وزارت کشاورزی، صمت و کشور، استانداران اصفهان و چهار محال و بختیاری و نمایندگان کشاورزی این دو استان، استاندار وقت چهار محال و بختیاری متعهد شد ۴۰ تا ۴۵ میلیون متر مکعب طرح بن - بروجن را از محل صرفه جویی‌های حوزه چهار محال انجام دهد، این دقیقاً چیزی است که در شورای عالی آب مقرر شده و چهارمحال و بختیاری اکنون نیز باید خود را متعهد به آن بداند.

از نظر کارشناسی آیا ایرادات دیگری هم به این طرح وارد است؟

علاوه بر مشکل تخصیص مازاد بر سهم استان چهار محال و بختیاری، بن - برجن یک مشکل دیگر فنی هم از نظر من دارد، اینکه میلیاردها تومان هزینه می‌کنند که آب را از کارون به حوضه زاینده‌رود منتقل کنند، بعد میلیاردها تومان پول باز هزینه می‌کنند تا بخشی از این آب را دوباره به حوضه کارون باز گردانند، اما می‌بینیم که این کار را انجام داده‌اند، یعنی این طرح نه تنها از نظر تخصیص مشکل قانونی دارد، بلکه از نظر فنی هم از اول قابل توجیه نبوده است.

اما واقعا استان‌ها چرا به مصوبات شورای عالی آب توجهی نمی‌کنند؟

اگر همه کسانی که در مسئله آب ذی‌نفع هستند، از مسئولان حکومتی تا نمایندگان مجلس و حتی مردم، اصل را بر فصل‌الخطاب بودن وزارت نیرو بگذارند و تاکید خود را بر قوانین، مصوبه ها و مقررات بگذارند، هیچ مسئله دیگری وجود نخواهد داشت، مشکل این است که وزارت نیرو هم آن اقتدار لازم برای اعمال مصوبات خود را یا ندارد یا نمی‌خواهد داشته باشد؛ وزارت نیرو باید وضعیت حوضه آبریز زاینده‌رود را شفاف‌سازی کند، مصوبات و جمع بندی‌هایی که در جلسات محدود مطرح کرده در جلسات عمومی هم عنوان کند و قضیه را برای همه روشن کند، مصوبات شورای عالی آب و شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده‌رود را اجرایی کند و بقیه هم این مرجعیت را بپذیرند.

اما چطور می‌شود از نظر مرجعی حمایت کرد که فصل‌الخطاب است، اما از اقتدار کافی برخوردار نباشد

از نظر قانونی فصل‌الخطاب است و باید با اقتدار هم اجرا کند، مثلاً در زمان استانداری، من با یکی از مصوبات وزارت نیرو که درباره حوضه‌های آبریز زاینده‌رود بود از نظر فنی مخالف بودم، و اعتقاد داشتم که از نظر کارشناسی دچار مشکل است، گفتم صد درصد حرف شما اشتباه است، اما چون شما فصل‌الخطاب هستید قبول و اجرا می کنم.

 به سفر قریب‌الوقوع رئیس جمهوری به اصفهان نزدیک می‌شویم، پیشنهاد شما به‌عنوان کسی که زمانی استاندار اصفهان هم بوده‌اید به ایشان چیست؟

باز هم معتقدم که دولت راهی جز اجرای مصوبات ۳/۱۱/۹۲ که به تصویب شورای عالی آب هم رسیده، ندارد. آنها تنها مصوباتی هستند که منشاء قانونی و دارای پایگاه محکم هستند، البته اجرای این مصوبه سخت‌تر شده است، اما به فکرم می‌رسد که مسئله راهکار دیگری هم ندارد، به نظرم باید مسائل سیاسی را از مسائل آب جدا کرد و برای حل موضوع فکر اساسی انجام داد.

یادم است به شما در آن دوره استاندار آبی می‌گفتند، و این‌طور گفته می‌شد که شما به دلیل تخصصی که در حوزه آب دارید برای استانداری اصفهان انتخاب شده‌اید.

من حتی همین الان هم مسائل آب اصفهان را به‌صورت روزانه دنبال می‌کنم، البته دولت وقت چنین قصدی برای انتخاب من هم نداشت، اما چون جریانات سیاسی در اصفهان به بن بست خورده بود، درباره انتخاب من کوتاه آمدند.

 آقای دکتر از شورای عالی آب و اخبار جدید این حوزه با خبرید؟ آیا به جز آن طرح ۹ ماده‌ای، طرح مؤثر دیگری هم در این سال ها نهایی شد؟

بله شورای عالی آب به ریاست معاون اول رئیس جمهور برگذار می‌شود، مصوباتی دارند و نمایندگان هم پیشنهاداتی می‌دهند، اما مصوبه جدیدی که برای حوضه آبریز موثر بوده باشد نداشته‌اند، جدا از فضاهای سیاسی و جدا از مسائل پوپولیستی و رانت‌هایی که در این رابطه وجود دارد، دولت باید در یک جمع کارشناسی همه مصوبات شورای عالی آب را یک دور از نو پایش و پالایش کند و اگر دید راه حل همان طرح ۹ ماده‌ای است، بایستد، عزم کند و اجرا کند، چون هر روزی که کار برای زاینده‌رود به تاخیر بیافتد، کار به مراتب سخت‌تر می‌شود.

اینکه می‌فرمایید از سال ۹۲ هیچ طرح مؤثری درباره احیای زاینده‌رود مطرح نشده، خیلی عجیب است، چون در این باره وعده‌ها همیشه فراوان بوده است.

بله، اگر نگاه کنید از سال ۹۲ هیچ طرحی مطرح نشده، خب ممکن است بگویند این طرح ۹ ماده‌ای مشکل داشته، خب کدام طرح جایگزین دیگری مطرح شده؟ کدام طرح مواد قانونی خود را گذرانده؟ و مورد تأیید قرار گرفته است؟ اصلاً اگر به شعارهای خود کشاورزان هم که ذی‌نفعان اصلی حوزه آب هستند دقت کنید می‌بینید که می‌گویند دولت باید مصوبات شورای عالی آب را اجرا کند.

چقدر این مسئله برخورداری همیشه بلای جان اصفهان و حوضه آبریز زاینده‌رود بوده است؟

از اول انقلاب یکی از شعارهای اصلی و ارزشی امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری رسیدگی به مناطق محروم و رفع تبعیض بین مناطق بوده است؛ در طول ۴۰ سال گذشته بیشترین منابع کشور به سمت مناطق محروم رفته، اما یک سوال؟! شما یک منطقه محروم پیدا کنید که از این طریق از محرومیت خارج شده باشد، همه مناطق محروم هنوز جزء مناطق محروم‌اند و هنوز هم دارند اعتبارات خودشان را از مرکز می‌گیرند، اگر استانی مانند اصفهان زایش داخلی دارد و توسط همین زایش داخلی حرکت می‌کند که نباید یک عیب برایش تلقی شود، در طی چهار سال فعالیت من هر سال سه تا چهار هزار طرح عمرانی اما با ۸۵ درصد استفاده از منابع غیر دولتی افتتاح شد، یعنی استان تنها از ۱۵ درصد منابع ملی برای افتتاح پروژه‌های خود استفاده کرد؛ حالا به استان‌های دیگر هم نگاه کنید مقدار استفاده از منابع ملی همه بالغ بر ۹۰ یا ۱۰۰ درصد است.

دلیل چه بود؟ چرا اصفهان در تخصیص بودجه مشکل داشت؟ ایراد از مجلس آب می‌خورد؟

دلایل مختلفی برایش وجود داشت، اصفهان همیشه دومین استان پرداخت کننده مالیات در کشور بود، اما از نظر درآمدهای مالیاتی همیشه از آخر دوم می‌شد، یعنی سیاست دولت و مجلس این‌طور بود که به استان‌هایی که به تعبیر آنها وضعشان خوب است نباید منابع داد، تعبیر اشتباه این بود که اصفهان برخوردار است.

به جز آب دغدغه فکری دیگرتان برای اصفهان چیست؟

به نظرم از مسئله آب نگران کننده‌تر، فرونشست اصفهان است، این دغدغه فکری‌ام شده است و حل مسئله آب هم تنها یکی از کارهایی است که می‌شود برای جلوگیری از فرونشست زمین انجام داد، این را به برخی مسئولان فعلی استان هم که امکان دسترسی به آنها برایم وجود داشته گفته‌ام.

مگر به جز حل مشکل آب برای جلوگیری از فرونشست چه کار دیگری می‌شود انجام داد؟

در دنیا تجربه‌های خوب و زیادی در این زمینه وجود دارد، مهم می‌دانید چیست؟ اینکه تصمیم بگیریم یک چالشی را حل کنیم و عزم کنیم که آن چالش را از طریق یک فرآیند علمی و نه توصیه‌های بدون پشتوانه حل کنیم، آن وقت می‌بینید که موضوع را می‌توان شش ماهه جمع کرد و برایش راه حل منطقی یافت، البته آنجا هم مثل هر راه حل بزرگ دیگری، قطعا حواشی وجود خواهد داشت، اما برای رسیدن به نتیجه باید آن را تحمل کرد.

اصفهان استانی با چالش‌هایی فرا استانی؟! درست است؟

درست است؛ معتقدم جایگاه مردم اصفهان و شان تمدن و فرهنگ اصفهان این نیست که با چالش‌های بزرگی مانند این مواجه شوند، این چالش‌ها به اندازه‌ای نیست که در خود استان قابل حل شدن باشد، استان اصفهان خودش هم استانی، فرا استانی و ملی است، بنابراین به مدیران ملی برای حل مشکلاتش نیاز دارد.

اصفهان ظرفیت، توان یا گنجایش روبرو شدن با تصمیمات جدید برای  حوزه آب دارد؟

هر ایده، پروژه یا طرح جدیدی که برای آب مطرح شود، یعنی باز چهار سال از نو استان عقب بیافتد، من فکر می‌کنم دولت باید همه عزم خود را برای حمایت از آنچه فعلا در اختیار دارد بگذارد، اگر یک نفر بیاید و حرف جدیدی با خود بیاورد مثل این است که باز چهار سال و یاز چهار سال دیگر باید بگذرد تا آیا آن ایده به نتیجه برسد یا نه!