اهدای عضو اقدامی خداپسندانه در جهت حفظ زندگی انسان ها است. فرصتی دوباره برای زیستن که نویدبخش ضرباهنگ خوش زندگی به بیماران و خانواده های آنان می شود و امید به فردایی بهتر را در وجود آنها بارور می سازد.

اهدای عضو به معنای آن است که یک فرد اجازه ‌دهد تا بافت و اندام سالم او به شخص دیگری اهدا شود و این پیوند می‌تواند در زمان حیات یا پس از مرگ او صورت گیرد. برای شخص اهداکننده این امکان وجود دارد تا برخی از ارگان‌ها و بافت‌های خود مانند یکی از کلیه‌ها و بخشی از کبد را پیش از مرگ به شخص دیگری اهدا کند اما در بیشتر موارد اهدای عضو زمانی صورت می‌گیرد که امکان زنده ماندن فرد اهداکننده وجود نداشته باشد. کلیه‌ها، قلب، کبد، پانکراس، روده، ریه، استخوان، مغز استخوان، پوست و قرنیه جزو پیوندهای متداول به شمار می روند.

نزدیک به 2 سده از زمانی که در تاریخ پزشکی عضوی از انسان با موفقیت به فرد دیگری پیوند زده شد، می گذرد. اینک بسیاری از انواع پیوندهای عضو در ایران انجام می پذیرد و وجود امکانات لازم، جراحان توانمند، بیمارستان های مجهز و هزینه جراحی پایین در مقایسه با دیگر کشورها سبب شده است تا کشور از پتانسیل و ظرفیت مناسبی در این زمینه برخوردار باشد.

اما با این حال سطح پایین اطلاعات جامعه از فرآیند پیوند عضو و نگاهی که خانواده ها به این مساله دارند به ویژه درباره بیماران مرگ مغزی موجب می شود تا در بسیاری از موارد فرصت برای نجات جان بیماران نیازمند عضو از دست برود.

هدایت جامعه به طرف اهدای عضو، جزء با کار فرهنگی و فرهنگ سازی میسر نیست، رسالتی که رسانه ها، آموزش و پرورش و نخبگان جامعه برعهده دارند و بدین ترتیب می توانند خانواده ها و افراد را در نهادینه سازی این مهم یاری رسانند تا بزرگ ترین، مهم ترین و بهترین تصمیم گیری را در زندگی خود انجام دهند.

بررسی ها نشان می دهد که نگرش و دیدگاه‌ها نسبت به اهدای عضو در حال تغییر است و همچنان بر شمار اهداکنندگان افزوده می شود اما با این وجود هنوز یک شکاف بزرگ میان اهداکنندگان نسبت به افرادی که در انتظار اهدای اعضای بدن هستند در سطح جهانی وجود دارد. هر فرد مرگ مغزی می تواند با اهدای ارگان های حیاتی خود جان یک تا هشت تن را از مرگ حتمی نجات دهد و با اهدای بافت و نسوج خود رهایی بخش یک تا 53 تن از معلولیت ها باشد.

شورای عالی انقلاب فرهنگی در دوم شهریور 1395 خورشیدی 31 اردیبهشت را همزمان با سالروز صدور فتوای تاریخی امام راحل(ره) مبنی بر جایز بودن اهدای عضو به عنوان «روز ملی اهدای عضو» نامگذاری کرد.

«ایرج خسرونیا» رییس هیات مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی به مناسبت روز اهدای عضو به گفت وگو با پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا پرداخت و جایگاه و نقش پیوند اعضاء در دانش پزشکی را مهم دانست و گفت: اکنون در سطح جهان پیوند عضو به عنوان یکی از مسایل و راهکارهای مهم در درمان بیماری های سخت و صعب العلاج مطرح است و بیمارانی که به دلیل ها و بیماری های مختلف قسمتی از بدن خود را از دست داده اند یا آن که کارکرد عضوی از آنها با مشکل روبرو شده باشد، عضو فرد دیگری می تواند نجات بخش زندگی او باشد و تندرستی را برایش به ارمغان آورد.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره بر لزوم ترویج و آگاهی بخشی عمومی درباره پیوند عضو، تصریح کرد: ضرورت دارد تا از راهکارهای گوناگون برای فرهنگ سازی و نهادینه کردن فرهنگ اهدای عضو در جامعه بهره برد و با ابزارهای متنوع مردم را از اهمیت این موضوع مطلع ساخت. وسایل ارتباط جمعی نخستین ابزار و وسیله ای به شمار می رود که می تواند در این مساله نقش تاثیرگذاری ایفا کند به ویژه نقش سینما، رادیو و تلویزیون در این میان اهمیت خاصی دارد به عنوان مثال ساخت فیلم و سریالی با موضوع اهدای عضو و نشان دادن آنکه این اقدام جان چند بیمار را از مرگ حتمی نجات می دهد و از میان رفتن شماری خانواده جلوگیری می کند می تواند به افزایش و ارتقای این فرهنگ در جامعه کمک بزرگی کند اما این فرهنگ سازی باید به صورت مداوم انجام شود.

از دیگر نهادهایی که می تواند در زمینه نهادینه سازی این امر موثر باشد سازمان بهداشت و درمان، وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، آموزش عالی و آموزش و پرورش به شمار می رود. بنابراین باید در یک هم افزایی و مشارکت گسترده، جامعه را به طرف فرهنگ سازی در این ارتباط رهنمون ساخت که این مساله کمک شایان و بزرگی به بسیاری از بیماران است و سبب خواهد شد تا آنها به زندگی عادی و معمول خویش بازگردند.

وی با بیان این مساله که اهدای عضو، اقدامی حیات بخش به شمار می رود، یادآور شد: شمار زیادی از بیماران در بیمارستان و جامعه منتظر اهدای عضو هستند و در روز چند تن از این افراد جان خویش را به دلیل آن تاخیر در گرفتن پیوند از دست می دهند. بنابراین مهم ترین مساله نجات جان بیمارانی محسوب می شود که نیازمند اهدای عضو هستند. در حوادث مرگ مغزی و تصادف های آنی که امیدی به نجات فرد نیست با یک تصمیم گیری خداپسندانه می توان جان پنج تا هفت بیمار را از مرگ حتمی نجات داد و این بهترین عمل و حسنه ای است که انسان می تواند در زندگی انجام دهد.

رییس هیات مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران در پاسخ به این پرسش که آیا احتمال و امکان بازگشت به زندگی برای فردی که دچار مرگ مغزی شده است، وجود دارد، اظهار داشت: زمانی که 6 متخصص حاذق و زبردست تمام بررسی های لازم را در این باره انجام می دهند تا اگر کمترین احتمال برای بازگشت بیمار وجود داشته باشد باید از پیوند عضو پرهیز کنند بنابراین هنگامی که یک درصد احتمال برگشت بیمار نباشد این تصمیم گرفته می شود.

خسرونیا در تشریح این مساله که چه افرادی توانایی اهدای عضو را دارا هستند، گفت: افراد جوان که پیشینه بیماری های خاص و عفونی مانند سل، ایدز و هپاتیت را نداشته باشند، اهداکنندگان خوب به شمار می روند، چون زمانی که این اهدا انجام شود، داروهایی به بیمار تزریق می شود که ایمنی فرد را دچار مشکل می کند و بدن فرد توانایی و قابلیت دفاع و رویارویی با بیماری ها و میکروب ها را از دست می دهد و بنابراین اگر میکروبی در عضو اهداشده باشد باعث فعال شدن بیماری خواهد شد.

این پزشک در ادامه درباره شرایط فردی که می تواند عضو اهداشده را دریافت کند، افزود: به عنوان مثال یک جوان 18 ساله و یک فرد 80 ساله، احتیاج به پیوند قلب دارند. به طبع پزشک فرد جوان را برای پیوند انتخاب می کند چراکه فرد سالمند را خطرهای بیشتری تهدید می کند و بنابراین جوانی که تنها مشکل وی بیماری قلبی است و بنابر شرایط سنی توانایی رویارویی با بیماری های مختلف را می تواند داشته باشد در اولویت پیوند عضو قرار می گیرد.

رییس هیات مدیره جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، جایگاه کشورمان را به لحاظ پیوند اعضا در جهان خوب و شایسته ارزیابی کرد و گفت: ایران در این امر از بسیاری کشورها و به ویژه کشورهای آسیایی و همسایه در وضعیت بهتری قرار دارد و این در حالی محسوب می شود که در بسیاری از کشورهای در حال توسعه هنوز یک پیوند عضو نیز انجام نشده، استقبال از پیوند اعضا در سال های گذشته پیشرفت چشمگیری یافته است و علت این موضوع را نیز می توان در رشد و بهبود نگرش مردم نسبت به اهدای عضو، تجهیز و به روز شدن امکانات بیمارستان ها و ارتقای توانایی و تبحر متخصصان و پزشکانی جستجو کرد که در این ارتباط فعالیت دارند. در گذشته شمار اندکی از پزشکان می توانستند یک عضو را پیوند بزنند اما اینک بیش از 500 پزشک به پیوند اعضا می پردازند. در میان توجه به داروهای اهدای عضو بسیار مهم است زیرا داروهای این حوزه گران و کمیاب هستند و از خارج از کشور وارد می شوند که کمبود و نایاب شدن این داروها می تواند به سلامت بیماران لطمه وارد سازد به همین جهت بایستی در مسیر تولید داخلی این داروها گام برداریم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پایان با اشاره به این که قابلیت اهدای عضو را تمام اعضای بدن به خصوص کبد، کلیه، پانکراس و قلب دارند، گفت: به تمام افراد توصیه می شود تا اجازه دهند و وصیت کنند که در صورت مرگ مغزی از اعضای آنها برای نجات بیماران استفاده شود و امیدوارم این امر در جامعه نهادینه شود و تمام مردم در این امر خداپسند سهیم باشند.