با توجه به بارش‌های خوب بهاری و احتمال سیلابی شدن استان مجاور، یک ماهی است دریچه‌های سد زاینده‌رود به روی مردم اصفهان باز شده اما افسوس که این رودِ زنده اصفهان باز هم سهم تالاب لب‌های تشنه گاخونی نشده است.

گویی حیات وحش نیز با غریزه ذاتی خود این موضوع را درک کرده‌اند که تالابِ آنها دیگر محل زندگی نیست، چراکه سال هاست به جای آبی بیکران، چشم‌نواز و گسترده گاوخونی، نمک و شن در کف تالاب موج می‌زند؛ از پرندگان مهاجری که دیگر، بارِ سفر در کنار تالاب بر زمین پهن نمی‌کنند تا حیواناتی مانند روباه و... که به دلیل تغییر محیط زیست و نبودغذای کافی به نقاط دیگر استان مهاجرت کرده‌اند.

امسال جای حواصیل‌ها و فلامینگوهای پرصورتی نیز در کنار تالاب نیمه جان گاوخونی خالی است.

نماینده میراث‌فرهنگی و فعال محیط زیست ساکن ورزنه با اشاره به اینکه در چند روز گذشته برای سرکشی به تالاب گاوخونی سر زدیم، گفت: وضعیت تالاب سال به سال بدتر می‌شود به نوعی که در سرکشی خود به گاوخونی با تعجب متوجه این نکته شدیم که تعدادی حواصیل و فلامینگو که در اردیبهشت ماه سال گذشته در تالاب زندگی می‌کردند دیگر وجود ندارند.

احمد شهبازی وضعیت تالاب گاوخونی را ناخوشایند توصیف کرد و افزود: گاوخونی اکنون تقریباً خشک شده است و فصل گرما که آغاز شود، عرض تالاب را می توان با موتور سیکلت پیمود. وی با بیان اینکه پوشش نیزارها کم و درنتیجه تبخیر آب در این منطقه زیاد شده است، اظهار داشت: در زمستان حداقل تعدادی مرغابی در تالاب زندگی می‌کردند اما اکنون گویی پرندگان نیز با درک وضعیت خاص گاوخونی به دیگر نقاط مهاجرت کرده‌اند.

شهبازی با اشاره به اینکه سال به سال سیر نزولی در ارتباط با تغییر وضعیت گاوخونی را شاهد هستیم، ابراز داشت: با وجود بارندگی‌های اندکی که امسال در محدوده تالاب داشتیم اما به دلیل خشکی بیش از اندازه گاوخونی تأثیری در وضعیت فعلی تالاب شاهد نبوده‌ایم.

احیای تالاب گاوخونی نیازمند برنامه ریزی‌های بلندمدت است

این فعال محیط زیست بیان داشت: بارها بر این مطلب تأکید کرده‌ایم که برای احیای تالاب گاوخونی و زاینده‌رود نیازمند برنامه ریزی‌های بلندمدت هستیم و در این میان بسیاری از روش‌های کنونی باید تغییر کند و قوانین به شکل جدی‌تری عملیاتی شود.

وی با اشاره به اینکه آبی که به نزدیکی تالاب می‌رسد با آنچه در اصفهان می‌بینیم متفاوت است، گفت: اگر در سال‌های گذشته اندک آب زاینده‌رود در فصل تابستان این تالاب را زنده نگه می‌داشته است، به این دلیل است که جریان دائمی آب را شاهد بودیم ومحیط زیست نیز تا این حد آسیب ندیده بود.

این فعال محیط زیست گفت: از سویی در آن زمان به دلیل جریان دایمی رودخانه، آب های سطحی و زایش‌های آبی ناشی از بارش باران توسط زه‌کش‌ها جمع‌آوری و به طرف رودخانه و تالاب هدایت می‌شد اما اکنون ۱۱ سالی است که کانال‌های زه‌کشی نیز خشک شده‌اند. وی با اظهار تأسف از اینکه لوله کشی‌هایی در زمین های کشاورزی ایجاد و آب رودخانه پمپاژ می شود، اضافه کرد: به دلیل استفاده کامل از آب رودخانه برای امور مختلف از جمله کشاورزی و فراموشی سهم چرخه آب، دیگر گردش آب در کانال های فرعی را شاهد نیستیم و سطح آب های زیرزمینی بسیار پایین رفته است.

بدون رفع سوءمدیریت‌ها، بحران گاوخونی و زاینده‌رود تغییر نمی کند

شهبازی اظهار داشت: سوءمدیریت در دوره های مختلف، این وضعیت را رقم زده است چرا که به طور مثال در سال های گذشته زمین بایر کشاورزی آماده کشت و دولت برای تأمین آب آنها متعهد شد و بر این اساس اگر جریان آبی هم موجود باشد بدون رفع سوء مدیریت‌ها واشکال‌های موجود، بحران تالاب گاوخونی و زاینده‌رود تغییر نمی‌کند.

■■■

مدیرکل محیط زیست اصفهان در ارتباط با احیای گاوخونی می‌گوید: به طور کلی برای احیای تالاب‌ها نیارمند برنامه‌ریزی جامع هستیم و بر این اساس با تأخیر نسبت به زمان احیای این تالاب ها، اکنون همان برنامه‌ای که برای احیای تالاب‌های شادگان و ارومیه در سطح کشور تهیه شده بود در حوضه آبریز زاینده‌رود در حال تهیه است. حمید ظهرابی تأکید کرد: اعتقاد ما بر این است که اگر برنامه جامع مورد توافق بخش‌های مختلف نداشته باشیم دستیابی به احیای تالاب امکانپذیر نیست و بر این اساس با برنامه‌ریزی‌های مشارکتی با حضور تمامی ذینفعان در حال تدوین برنامه‌ای هستیم که به مراجع ذیربط برای اجرا ارائه شود.

احیای تالاب گاوخونی در گرو زنده‌سازی زاینده‌رود است

وی درباره ارتباط احیای تالاب به تأثیر احیای زاینده‌رود برای زنده‌کردن تالاب تصریح کرد: راهکارهایی برای احیای حوضه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی مشخص است، باید مصرف آب در بخش‌های مختلف کم شود تا رودخانه جاری و تالاب نیز در ادامه این رویکرد احیا شود.

ظهرابی با بیان اینکه مهمترین برنامه‌ای که می‌تواند به شکل اصولی در حفاظت از این تالاب مؤثر باشد، تدوین برنامه مدیریت زیست بومی تالاب بین‌المللی گاوخونی است، افزود: همچنین برای حفاظت مطلوب از تالاب گاوخونی، پاسگاه محیط بانی و مرکز مدیریت این تالاب بین‌المللی اردیبهشت‌ماه افتتاح می‌شود.