دریا قدرتی پور: معماری بی هویت امروز حاصل سبک زندگی ماست که باعث شده دیگر برنامه ریزی و نقشه راه مناسبی برای ساخت و سازها نداشته باشیم. سازه های مدرنی که نه تطابقی با گذشته دارد و نه آینده ای که بتوانیم به آن افتخار کنیم. ملغمه ای است که آرامش را از خانه های ما ربوده و به جای آن فضاهایی تشکیل داده که نه با فرهنگ ایرانی اُخت دارد و نه حتی به آن نزدیک است.

حالا ما با ساختمان هایی مواجه هستیم که گاهی با نمای سنگ، گاهی با نمای آجر و گاهی با نمای آهن و اسکلت فلزی یا بتونی ساخته می شود و با اندازه های کوتاه و بلند سطح شهرهای ما را می پوشاند. معماری تقلیدگرانه ای که نه ایرانی است نه اسلامی و نه با فرهنگ ما مطابقت دارد تا جایی که به راحتی می توان گفت که حال و روز معماری شهرهای ما خوب نیست.

به گفته کارشناسان اشکال امروزی ساختمان ها در عین تفاوت هایشان به یکسانی خسته کننده رسیده اند و باعث شده اند که خاطره طرح های مختلف پنجره های رنگی، حوض و حیاط و بازی های معماران پیشینی که با نور و رنگ فضای دلنشینی می ساختند از ذهن ها برود.

اکنون دیگر از نور و آب و موارد دیگر به عنوان نمادهای معماری سنتی ایران امروز خبری نیست و اگر یافت بشود تنها در کتاب ها دیده می شود. دلیل این موضوع هم مشخص است؛ افزایش جمعیت شهرنشین، نوع زندگی ماشینی امروز و تغییر ذائقه های مردم، جا را برای کاربردن دوباره اغلب این عناصر تنگ کرده است. در چنین فضایی دیگر نمی توان انتظار داشت تا خانه هایی با حیاط مرکزی درونگرا در مناطق گرم و سرد یا برونگرا در مناطق معتدل و مرطوب ساخت. بادگیر هم دیگر به کار تهیه و تلطیف هوای مناطق گرم مرکزی و جنوبی نمی آید و شاید خشت هم مصالحی استوار برای خانه سازی نباشد.

حالا سئوال این است که این معماری های بدقواره موجود و سازه های بی تناسب از کجا متولد شده است که نه از معماری دیروز سهمی دارد و نه به معماری مدرن با کیفیت نزدیک است.

رئیس ایکوم ایران به خوبی پاسخ این ابهام را می دهد. اینکه ما اکنون برای معماری مان بهایی قائل نیستیم. معماری که از جهان غرب آمده است بدون اینکه به ریشه های آن پرداخته شود. ایده هایی که چندان مستحکم نیست و اصالتی هم ندارد.

به گفته سید محمد بهشتی شیرازی در واقع این اولین بار در تاریخ معماری است که ما می‌توانیم خانه‌های گرانقیمتی بسازیم که نه تأمین‌کننده آرامش است و نه مسبب آسایش.

رئیس ایکوم ایران در تعریف معماری می گوید: تغییراتی که در زندگی ما ایجاد شده بالتبع بر روی کیفیت معماری نیز اثر گذاشته است. زمانی خانه، تنها سرپناهی بود در مقابل تهدیدات و به مثابه محافظ عمل می کرد. تهدیداتی مثل تابش شدید آفتاب، سرمای شدید باد مزاحم و از سویی دیگر انسان به نیازهایش هم پاسخ می داده مانند نیاز به پخت و پز، استراحت، خلوت و موارد دیگر که انسان تلاش می کرد به بهترین نحو آنها را با معماری مناسب درست کند؛ اما حالا اگر سیر تکوین خانه را بررسی کنیم، خواهیم دید بشر با ابداعاتش توانسته راه حل‌های مختلفی برای این مسائل پیدا کند. این شیوه منجر به آن شده است که در دوران معاصر شکل سکنی‌گزیدن ما دچار تحولات فراوانی شود و به این اعتبار سبک زندگیمان هم تغییرات فراوانی به خود ببیند. اکنون اما ما در معماری هایمان دچار یک گم گشتگی شده ایم. مثل کودکی که گم شده است.

همسو با این معمار برجسته معاصر؛ محمدمهدی کلانتری، پژوهشگر نیز با اظهار تأسف از اینکه در بحث معرفی معماری ایرانی در جامعه جهانی ضعیف عمل کرده ایم، بر ضرورت غافل نشدن از بافت ها و خانه های تاریخی تأکید کرده است.

به گفته این دکترای مرمت دانشگاه علم و صنعت ایران باید تمرکز اصلی خود را از بناهای شاخص کشور برداریم و در راستای حفظ، مرمت و معرفی دیگر بناها و معماری‌های ایرانی گام برداریم و  قطعاً با این اقدام، فرهنگ ایرانی نیز حفظ خواهد شد، نه اینکه به صورت گزینشی به بحث میراث فرهنگی توجه شود.

این پژوهشگر تخریب بافت های تاریخی را اصلی‌ترین چالش در حوزه معماری دانسته و گفته: تخریب بی رویه بافت های تاریخی، بزرگ ترین چالش است. بافت های تاریخی نمود واقعی معماری ایرانی و سبک زندگی ایرانی-اسلامی است و وقتی بافت های تاریخی نابود شوند، دیگر شهر تاریخی نخواهیم داشت. برخورد دکوراتیو با معماری گذشته. یعنی در معماری امروز عناصری از معماری گذشته را به عنوان زینت اضافه کنند. این هم بی‌معنی است؛ مثلاً در آپارتمانمان کاشی‌ معقلی یا گره‌چینی وارد کنیم. اگر جزء ذات خانه باشد، بسیار هم ستودنی است. اما اگر انضمامی باشد تأمین کننده آرامش نخواهد بود.