دریا قدرتی پور: باز هم تجربه ای تلخ برای نهضت مسکن سازی. سرنوشتی که از مسکن های مهر شروع شد و حالا به مسکن ملی رسیده است. گرچه خیلی ها با این جمله موافق نیستند و می گویند با طرح مسکن مهر خیلی ها خانه دار شدند اما در سوی دیگر ماجرا کسانی هستند که به دلایل مختلف نتوانستند رؤیای خانه دار شدنشان را محقق کنند.

بعد از اجرای نصف و نیمه مسکن مهر، طرح اقدام ملی مسکن به عنوان یک پروژه نوپا در دولت دوازدهم مطرح شد ولی افتتاح آن در دولت سیزدهم بود.

این طرح که از نظر ویژگی به طرح جهش تولید و تأمین مسکن نزدیک بود آنطور که انتظار می رفت در دولت روحانی به مراحل پایانی نرسید و این میراث به دولت رئیسی رسید و او روبان بخشی از این واحدها را قیچی کرد.

در همان زمان ها همچنین مقرر شد که در طرح جدید طی چهار سال 4 میلیون واحد مسکونی ساخته شود اما اوضاع بر وفق مراد نچرخید و دلایلی همچون تورم و گرانی مصالح باعث شد که این پروژه با مشکلات جدی روبه رو شود. حالا با گذشت یکسال از عمر دولت سیزدهم و وعده سنگینی که برای ساخت و ساز مسکن در کشور داده شده همچنان شاهد عدم تعادل عرضه و تقاضا در این بازار مهم و حیاتی هستیم.

اگرچه وزارت راه و شهرسازی همچنان بر ساخت واحدهای نهضت ملی مسکن با متری 4/5 میلیون تومان اصرار دارد و معتقد است که مسکن ارزان برای مردم فراهم شود اما زمزمه هایی مبنی بر احتمال افزایش رقم های قراردادهابه گوش می رسد.

برخی کارشناسان مسکن معتقدند که تنظیم قراردادهای یکسویه بدون محاسبه دقیق تورم مصالح ساختمانی در طول اجرای پروژه، نبود پیش‌بینی لازم درخصوص نوسانات اقتصاد کلان، نداشتن برآورد دقیق از عایدی سرمایه بخش خصوصی و ابهامات متعدد در قراردادها که تکالیف دولت و بخش خصوصی را مشخص کند از جمله مهمترین چالش‌های طرح اقدام ملی مسکن است.

آنچه در آغاز طرح به مردم امیدواری داد، این بود که با اجرای طرح اقدام ملی و تأمین زمین، ضمن افزایش شاخص تأمین مسکن شاهد بهره‌مندی اقشار مختلف جامعه خواهیم بود به‌ طوری که هم محرومان و دهک‌های یک، دو و سه جامعه و هم دهک‌های متوسط چهار و پنج و شش از مسکن مناسب برخوردار خواهند شد.

اما یک تفاوت مسکن مهر با نهضت ملی مسکن در این است که در مسکن مهر، نرخ ها مقطوع بود و باید پیمانکاران بر اساس همان نرخ ها کل پروژه را به اتمام می رساندند اما در نهضت ملی مسکن از ظرفیت سازمان برنامه و بودجه در محاسبه هزینه ها و نرخگذاری پروژه های مسکونی برای اولین بار استفاده شد.

در حال حاضر هزینه هر متر مربع ساخت و ساز بدون در نظر گرفتن تعدیل های اعلامی سازمان برنامه و بودجه چهار میلیون و 750 هزار تومان است. هرچند علیرضا جعفری، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران شهرهای جدید، رقم قراردادهای نهضت ملی مسکن را بر اساس نرخ تعدیل سه ماهه سوم 1400 متری 6 میلیون عنوان می کند.

با این حال تشکل‌های فنی مهندسی نسبت به نرخ‌های تعدیل اعلامی سازمان برنامه و بودجه برای سه ماهه سوم و چهارم 1400، انتقاد دارند و آن را در مواردی که افزایشی بوده، در مقایسه با نرخ تورم و افزایش 57 درصدی دستمزد کارگران، عملاً منفی می‌دانند و در مواردی هم عملاً نرخ تعدیل‌های جدید را کاهشی عنوان می‌کنند.

این در حالی است که گفته می‌شود 50 تا 70 درصد هزینه‌های مسکن را زمین تشکیل می‌دهد که با حذف قیمت زمین در نهضت ملی مسکن و محاسبه آن به صورت اجاره 99 ساله که در عمل، به معنی رایگان بودن زمین است، بخش مهمی از هزینه‌های ساخت و ساز کسر می‌شود.

با وجود اینکه معاون مسکن و ساختمان وزارت راه و شهرسازی همچنان از اعلام هزینه نهایی تمام شده واحدهای نهضت ملی مسکن طفره می رود و آن را به اتمام پروژه موکول کرده است اما فعالان ساختمانی و کسانی که از نزدیک دستی بر آتش ساخت پروژه های ساختمانی دارند معتقدند که هیچ پروژه‌ای با متری 4/5 میلیون تومان که مطرح شده است قابل اجرا نیست.

فرشید پورحاجت، عضو هیئت مدیره کانون سراسری انبوه سازان مسکن با بررسی تکانه های اقتصاد کلان معتقد است که طی یک دهه اخیر این تکانه ها تورم شدیدی را در بخش مسکن ایجاد کرده است و علی رغم اینکه هم تورم عمومی داشتیم و هم در نهاده‌های ساختمانی تورم داشتیم، اما سازمان برنامه و بودجه نرخ تعدیل سه ماهه‌های سوم و چهارم را منفی اعلام کرده بود.

به گفته این فعال ساختمانی، در طرح اقدام ملی قرار شد قراردادها با انبوه سازان متری 7/2 میلیون تومان به امضا برسد که این نرخ با توجه به قیمت دلار و نهاده‌های ساختمانی در آن زمان تعیین شده و تا حدودی به واقعیت نزدیک تر بود اما در حال حاضر برای پروژه‌های نهضت ملی مسکن را می‌خواهند با متری 4/5 میلیون تومان بسازند که شدنی نیست. دولت باید در این رقم تجدید نظر کند.

سوی دیگر قضیه هم افرادی هستند که اقدام به ثبت نام ملی مسکن کرده اند؛ آنها می گویند رقم هایی که ابتدا به آنها گفته شده بود با رقم های جدید متفاوت بوده است.

 یکی از متقاضیان ساخت مسکن اقدام ملی با گلایه از روند کُند اجرای ساخت این واحدها و افزایش قیمت تمام‌‌شده می گوید: «موقع ثبت‌نام به ما گفتند قیمت تمام‌‌شده آپارتمان 100متری، 400 میلیون تومان خواهد بود اما الآن می‌گویند ممکن است از 800 میلیون تومان هم بالا بزند و باید قرارداد جدید ببندید.»

نامشخص بودن رقم تمام شده واحدهای ذیل طرح نهضت ملی مسکن سبب سرگردانی برخی از متقاضیان در خصوص رقم واریزی شده است. اگرچه وزارت راه و شهرسازی بارها اعلام کرده که نرخ‌ها شناور است و در پایان دوره ساخت، هزینه تمام شده محاسبه خواهد شد، اما می‌توان با اعلام نرخ‌های تقریبی، فرایند تأمین آورده متقاضیان را تسهیل کرد.

ضمن اینکه قرار است این طرح، عمدتاً «تسهیلات محور» باشد تا «آورده محور»؛ حال آنکه در بخشنامه جدید بانک مرکزی، اعطای تسهیلات منوط به تأمین آورده‌های متقاضیان شده و بانک‌ها مکلفند در صورتی که متقاضی، آورده‌های خود را واریز کرد، بسته به میزان پیشرفت پروژه، تسهیلات به آن تزریق شود که این موضوع ممکن است به افزایش زمان ساخت و بیشتر شدن هزینه تمام شده پروژه‌ها بیانجامد.