دریا قدرتی پور: افزایش 300 درصدی طلای سرخ از حدود 40 روز پیش تا امروز، بازار عرضه و تقاضای این محصول را برهم زده و سرانه مصرف آن را در بازارهای داخلی تا یک سوم کاهش داد.

اگرچه زعفران همیشه ادویه گرانقیمتی بوده اما قیمت نجومی این روز‌های آن را کمتر کسی پیش‌بینی می‌کرد، تا جایی که امروز هر کیلوگرم آن در محدوده 38 تا 43 میلیون تومان معامله می‌شود.

نوسانات قیمت زعفران از اواخر سال گذشته آغاز شد. دلیلش هم خشکسالی و سرمای بهاره در استان خراسان رضوی به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده زعفران در ایران بود. سال‌گذشته برداشت زعفران در این استان 120 تن بودکه نسبت به سال‌ قبل از آن بسیار پایین تر بود و بر روی قیمت نهایی عمده فروشی این محصول در سال1400 تأثیرگذاشت. نرخ خرده فروشی زعفران نیز در سال‌گذشته چند بار افزایش داشت اما در دو ‌ماه ابتدایی آن سال نسبتاً ثابت ماند و تا ماه گذشته هم قیمت هر کیلو زعفران از 21 میلیون تومان تجاوز نکرد.

زعفران شوک وارد می کند

افزایش قیمتی از بیش از یک ماه گذشته  شوک بزرگی به بازار مصرف وارد کرده است. به گفته کارشناسان، افزایش سه برابری قیمت زعفران فقط طی حدود یک ماه اگرچه شوکی به بازار داخلی تلقی می شود اما با توجه به تغییر قیمت دیگر محصولات و کالاهای اساسی و پرمصرف به نظر می رسد چندان هم برای عموم و مصرف کنندگان دارای اهمیت نباشد، به این خاطر که زعفران در کنار کالاهای اساسی تر محصولی لوکس به شمار می رود.

اما آنچه باعث جنجال شده، افزایش «یکباره»  قیمت زعفران است، نه فقط افزایش قیمت آن. غلامرضا میری، نایب رئیس شورای ملی زعفران در این رابطه گفته: «در سال‌های اخیر قیمت همه محصولات مصرفی چند برابر شده، ولی قیمت زعفران 2 سال بود که تغییری نداشت و این موضوع زعفرانکاران را در تنگنا قرار داده بود. چیزی که این روز‌ها باعث جنجال شده این است که بعد از 2 سال، حالا یکباره قیمت زعفران بالا رفته که برای خریدار‌ها کمی شوکه‌کننده بوده است.»

فحوای کلام میری نشان می دهد که او شکایت چندانی از بابت گران شدن زعفران ندارد اما واقعیت این است که خود نایب رئیس شورای ملی زعفران هم از این گرانی یکباره نگران شده است؛ هم نگران کاهش شدید مصرف در داخل و هم نگران صادرات.

سهم ایران ناچیز در جهان

ایران نخستین تولیدکننده زعفران در دنیاست، اما تا به حال نتوانسته به اندازه سهم خود در تعیین قیمت جهانی نقش داشته باشد. حالا این افزایش ناگهانی قیمت باعث شده که زعفران سهم خودش در مصرف داخلی را نیز ازدست بدهد.

درست شش ماه پیش غلامرضا میری، از افزایش قیمت زعفران به‌ عنوان فرصت یاد کرد و گفت: «سال‌ها پیگیر این بودیم که با افزایش قیمت زعفران، شرایط بهتری برای کشاورزان ایجاد شود، افزایش قیمت جهانی زعفران و برگشت آن لااقل به بهای 3 تا 4 سال پیش می‌تواند فرصت بسیار خوبی در این زمینه باشد.»

 اما او این روزها از بالارفتن قیمت این کالا چندان رضایت ندارد و نگران دو مقوله است: اول اینکه ممکن است کشورهای هدف صادراتی ظرفیت پذیرش افزایش یکباره قیمت این محصول را نداشته باشند و از سویی دیگر مصرف این محصول در ایران نیز بیش از آنکه فکرش را بکنیم روز به روز کاهش داشته باشد: «میزان مصرف زعفران در بازار داخلی یک سوم کاهش پیدا کرده چرا که این محصول به یک کالای لوکس تبدیل شده است از این‌ رو بسیاری از خانوارها، زعفران را از سبد غذایی خود حذف کرده اند.»

بر اساس آمارها اکنون سرانه مصرف زعفران به سبب افزایش نجومی قیمت این محصول و کاهش قدرت خرید مردم بیش از 50 درصد نزول پیدا کرده و مردم نسبت به سال گذشته 50 درصد کمتر از طلای سرخ استفاده می کنند.

زعفران؛ لوکس‌تر از دیروز

اینکه چرا زعفران لوکس تر از دیروز شده و قیمت آن یکباره صعود کرده است، دلایل مختلفی دارد اما گفته می شود مقصر اصلی این گرانی شوک آور، خشکسالی است که نه تنها قیمت همه محصولات کشاورزی را به سبب هزینه های تولید بالا برده است؛ بلکه در رابطه با قیمت برخی از محصولات مثل «زعفران» با شدت بیشتری عمل کرده و باعث افت تولید این محصول لوکس حتی بیش از قبل شده و همین مسئله به جهش قیمتی آن دامن زده است.

طی سه سال اخیر به رغم افزایش هزینه های تولید با اینکه قیمت زعفران بیشتر در محدوده کیلویی 15میلیون تومان می چرخید اما امسال در کمتر از دو ماه  با رشد 300 درصدی، قیمت این محصول به 43 میلیون تومان رسید و بیش از محصولات دیگر گرانی را به خود دید.

جالب اینجاست که در چند سال گذشته چون تولید این محصول بسیار بیشتر از تقاضا بود، هر سال مقدار قابل‌توجهی زعفران روی دست کشاورز، تاجر و صادرکننده باقی می‌ماند و به همین دلیل قیمت‌ها رشد چندانی نداشت، اما امسال با توجه به کاهش قابل‌توجه تولید، تقاضا بیشتر از عرضه بود و طبیعتاً قیمت‌ها افزایش پیدا کرد و این رشد قیمت قطعاً مصرف را بیش از پیش کاهش داد.

ناگفته نماند کاهش مصرف زعفران در دوسال گذشته نیز مشهود بوده است. بخش مهمی از این کاهش فروش  به شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مراسمات برمی‌گشت. امسال اما این امید می رفت که با برداشته شدن محدودیت های کرونایی در ماه های  محرم و صفر و مناسبت های پیش رو ، مصرف زعفران بالا برود اما با رشد 300 درصدی قیمت این محصول شاید نباید همچنان به بالارفتن سرانه مصرف داخلی امیدوار بود.

به نظر می رسد سقوط قدرت خرید مردم و بروز مشکل جدی در تأمین و تهیه ضرورت‌های زندگی حتی قوی تر از شوک قیمت ها، سرانه مصرف زعفران را پایین بیاورد.

به گفته نایب رئیس شورای ملی زعفران اگر این افزایش قیمت در یک بازه زمانی یکساله انجام می‌شد شوک وارد شده به خریداران کمتر بود و برای خرید کمتر عقب نشینی می‌‌کردند.

اکنون زعفران کیلویی 38 تا 43 میلیون تومان در بازار داخلی به فروش می رسد و در شرایط اقتصادی این میزان قیمت برای محصولی که مصرف آن چندان جای مهمی در سبد خانواده ها ندارد باعث شده که بسیاری از خانوارها زعفران را از سبد غذایی خود حذف کنند و به جای زعفران به مصرف رنگ آن سوق پیدا کنند.