جهان به دنبال شادیست، در واقع مردم همواره به‌دنبال انجام کارهایی‌ هستند که آن‌ها را در زندگی شاد کند و انگیزه و نشاط لازم را برای ادامه زندگی به آن‌ها بدهد. شاید یکی از دلایل اهمیت‌ پیداکردن پول همین موضوع باشد. شادی احساسی است که با ژرف‌ترین لایه‌های وجودی و اجتماعی فرد سروکار دارد. هر قوم و ملتی براساس تجربه‌های زیسته خود ممکن است درک متفاوتی از شادی داشته باشد. جالب اینجاست که شادی یا ناشادی مردم ارتباط مستقیمی با چگونگی تولید و توزیع قدرت و ثروت در جامعه دارد.مرکز آمار ایران چندی پیش آماری منتشر کرد که نشان می‌داد مردم ایران از لحاظ میزان شادی در زندگی خانواده در سطح مطلوبی قرار ندارند.

شوربختانه در مقیاس جهانی هم کشور ما از لحاظ میزان شادی در پایین‌ترین رده‌ها قرار دارد. اما به‌راستی شادی چیست و چرا مردم برخی کشور‌ها شادتر و برخی دیگر ناشادترند؟ اوضاع اجتماعی چه تاثیری برروی میزان شادی شهروندان دارد؟ این پرسش‌ها و چند پرسش دیگر را با سید حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران در میان گذاشتیم.

چلک در پاسخ به این سوال که چرا در برخی کشور‌ها مردم شادترند و در کشوری مانند ایران این شادی به کم‌ترین اندازه ممکن وجود دارد به جامعه ۲۴ می‌گوید: شادی از حقوق مردم و یکی از نیاز‌های آن‌هاست و یکی از معیار‌های ارزیابی عملکرد دولت‌های گوناگون در جوامع مختلف نشاط اجتماعی‌ست. هنگامی‌که از نشاط اجتماعی و شادی سخن می‌گوییم چیزی بسیار فراتر از خنده است. شادی یک احساس زودگذر است و بیش‌تر هم جنبه فردی دارد، اما هنگامی‌که از نشاط اجتماعی می‌گوییم مولفه‌های خاص خود را دارد. البته ممکن است شادی‌های فردی هم بستری برای نشاط اجتماعی فراهم کند.

وی می‌افزاید: شادی بیشتر یک ویژگی فردیست، اما هنگامی‌که پسوند اجتماعی را در کنارش قرار می‌دهیم از نشاط اجتماعی سخن می‌گوییم. برای روشن‌شدن موضوع نمونه‌ای می‌آورم؛ هرگاه در کشور یک شخص متخصص و مورد پذیرش و علاقه مردم را متولی و مسئول پست و منصبی می‌کنیم مردم شادمان می‌شوند و حس خوبی دارند، اما نشانه این حس خوب خندیدن نیست، اما حس نشاط و شادابی وجود دارد.

او ادامه می‌دهد: فرض کنید کشور دچار بحرانی می‌شود و مردم تلاش می‌کنند با هر امکاناتی که دارند کمک کنند این همان ایفای نقش مسئولیت اجتماعیست و به آدمی این حس خوب را القا می‌کند که من در جامعه‌ای زندگی می‌کنم که نسبت به مسائل و رخداد‌های آن بی‌تفاوت نیستم و در حد توانم می‌توانم از مشکلات مردم گره‌ای باز کنم. تمامی این مسائل سبب افزایش نشاط در جامعه و در میان شهروندان می‌شود. باید توجه داشته باشیم هنگامی‌که از نشاط سخن می‌گوییم موضوع فراتر از ویژگی‌های فردیست و در واقع از جامعه صحبت می‌کنیم.

عدالت اجتماعی و برابری، بسترساز نشاط اجتماعی

موسوی چلک تصریح می‌کند: در جامعه‌ای که مسئولین آن پاسخگو و سازمان‌ها و نهاد‌ها عملکرد خوب و درستی داشته باشند مردم حس خوبی دارند. در جامعه‌ای که مردم در آن مشارکت داشته و به مسئولین اعتماد دارند، سرمایه اجتماعی افزایش پیدا می‌کند. در چنین جامعه‌ای نشاط اجتماعی هم بالا می‌رود و شهروندان می‌دانند به هنگام بحران از حمایت‌های دولت برخوردارند.

وی می‌افزاید: در جامعه‌ای که تاب‌آوری اجتماعی بالا باشد و مردم آماده رویارویی با بحران بوده و در وضعیت بحران آسیب‌پذیری اندکی داشته باشند شاهد وجود نشاط اجتماعی زیادی خواهید بود. در این جامعه مردم نسبت به فرهنگ خود احساس تعلق دارند و طبیعیست که در این فضا شهروندان احساس شادابی و شادی دارند که همین مسئله می‌تواند به انسجام و هم‌بستگی اجتماعی بینجامد.

این مددکار اجتماعی می‌گوید: یکی دیگر از عواملی که سبب به‌وجودآوردن شادی در جامعه می‌شود برابری افراد دربرابر قانون و وجود عدالت اجتماعی و دسترسی برابر به خدمات است. اگر مردم در جامعه با امنیت اجتماعی و سرمایه‌گذاری بالا زندگی کنند مسلم است که احساس شادی بیش‌تری خواهند داشت.به‌گزارش جامعه ۲۴؛ در این میان نقش آزادی‌های اجتماعی و برخورداری از حقوق شهروندی چیست؟ نقش هویت‌های ملی و قومی در این میان چیست؟ آیا تاکنون در این زمینه کاری انجام شده است؟

موسوی چلک توضیح می‌دهد: آزادی‌های اجتماعی هم از دیگر عوامل تاثیرگذار بر شادیست که زیرمجموعه حقوق شهروندی قرار می‌گیرد. جامعه‌ای که  در آن مردم احساس کنند حقوق شهروندی آن‌ها مهم است و رعایت می‌شود نشاط و شادابی بیشتری خواهد داشت. در کشوری که مردم وضعیت اقتصادی بهتری دارند و به خواسته‌هایشان توجه می‌شود نشاط بیشتری وجود دارد.

جامعه‌ای با آمار بالای خشونت شاد نیست

رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ادامه می‌دهد: امروز بحث همسان‌سازی حقوق بازنشستگان و رتبه‌بندی معلمان را داریم و می‌بینید که اقشار گوناگون هر یک به اشکالی اعتراض خود را نشان می‌دهند پس در چنین وضعیتی هرگز نمی‌توان انتظار داشت که شاخص شادی و نشاط اجتماعی در کشور بالا باشد.  جامعه‌ای که مملو از اختلاس و مجرمین یقه سفید است نمی‌تواند جامعه شادی باشد. در کشوری که به گفته وزارت بهداشت تا سال ۹۴ بیست و یک تا بیست و سه درصد مردم دست‌کم یک اختلال روانی دارند چگونه می‌توان انتظار شادبودن و بالابودن این شاخص را داشت؟ جامعه‌ای که آمار پرونده‌های قضایی و خشونت‌های اجتماعی و اعتیاد و طلاق آن سربه‌فلک کشیده است چگونه می‌تواند شاد باشد؟

موسوی چلک با بیان این‌که اگر قرار است وضعیت تغییر کند باید سیاست‌گذاری‌های کلان کشور در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی همگی تغییر کند تا وضعیت اندکی بهبود پیدا کند، عنوان می‌کند: در این وضعیت است که مردم می‌توانند امید بیشتری داشته باشند و شاخص نشاط در جامعه بالاتر رود، خشونت، جرم، آسیب و پناه‌بردن به مواد مخدر، الکل و فضای مجازی کمتر شود و مردم احساس مسئولیت اجتماعی بیشتری داشته باشند تا شاهد همبستگی، تاب‌آوری، همکاری، هم‌گرایی و سرمایه اجتماعی بیشتر باشیم.

وی یادآور شد: این‌که ما ممیزی فرهنگی نداشته باشیم، برای اقوام گوناگون ایجاد فرصت کنیم، آن‌ها را به رسمیت بشناسیم و به آن‌ها اجازه فعالیت دهیم مسلم است که افراد نسبت به جامعه خود احساس تعلق بیشتری می‌کنند.

ارتباط مستقیم میان توسعه‌یافتگی و شاخص شادی

 میزان توسعه‌یافتگی کشور‌ها با بالابودن شاخص شادی و نشاط اجتماعی آن‌ها ارتباط مستقیم دارد.

دراین زمینه موسوی چلک می‌گوید: بدون شک این موضوع تاثیر فراوانی دارد. ما باید روی مولفه‌های گوناگون کار کنیم برای نمونه امنیت یک مقوله است. در جامعه‌ای که مردم در آن احساس امنیت بیشتری در ابعاد گوناگون فردی و اجتماعی و سرمایه‌گذاری و مانند آن دارند می‌توانید مطمئن باشید شاخص شادی در آن کشور بالا خواهد بود.

موسوی چلک خاطرنشان می‌کند: شاد بودن حق مردم است به‌ویژه در وضعیتی که دچار کرونا و بحران‌های اقتصادی هستیم و فضای مجازی جای تعاملات میان افراد را گرفته است در چنین شرایطی باید در ابعاد فردی و اجتماعی به‌دنبال راه‌کاری برای ایجاد شادی در جامعه و در میان مردم باشیم.