مهران موسوی خوانساری: دیروز روز اصفهان در مطبوعات کشور بود. از آن روزهایی که نشریات «چپ» و «راست» جناح بندی های مرسوم را کنار گذاشتند و با یک نگاه مشترک به اصفهان پرداختند.

تجمع روز جمعه هزاران اصفهانی در حمایت از کشاورزانی که بیش از دو هفته است در بستر خشک زاینده رود اطراق کرده و خواستار جاری شدن آب در زاینده رود هستند، روزنامه های روز شنبه را وا داشت تا خواسته آنها را با برجسته ترین تیترها و عکس ها در صفحات نخست خود منعکس کنند.

دیروز صفحه اول بیشتر روزنامه های کشور، چه دولتی و چه خصوصی، در اختیار اصفهان و متعلق به اصفهان و منعکس کننده ندای مظلومیت زاینده رود بود.

*دنیای اقتصاد

«مطالبه احیای زاینده رود»، تصویر صفحه اول مهمترین روزنامه اقتصادی کشور در روز شنبه بود. گزارش دنیای اقتصاد شرح ماوقع خشک شدن مهمترین رودخانه فلات مرکزی کشور و روایت جدیدترین اقدام دولت در حل این مشکل بود:

«اعتراض مردم اصفهان به بی‌‌‌آبی زاینده‌‌‌رود، اقدام رسمی دولت را در پی داشت. معاون اول رئیس‌‌‌جمهور در واکنش به تجمع چندهزار نفری مردم اصفهان و کشاورزان این استان اعلام کرد که به وزرای نیرو و جهادکشاورزی دستور داده در اسرع وقت، به حل مشکل آبریز زاینده‌‌‌رود در هر سه استان اصفهان، یزد و چهارمحال و بختیاری اقدام کنند.»

*همشهری

روزنامه شهرداری تهران که حالا چند ماهی است در اختیار اصولگرایان قرار گرفته، به این سئوال پاسخ داده است که «چه شد جمعیتی انبوه از مردم اصفهان برای تامین حقابه این رودخانه یکصدا شدند؟» این روزنامه گزارشش را این طور آغاز کرده است: «شهر به این قشنگی دیگه صفا نداره/ آب رو تو لوله کردن، سر لوله رو تابوندن، کجاها که نبردن»؛ این‌ شعارها صدای حنجره خشکیده زاینده‌رود است که از گلوی انبوه مردم تحصن‌کننده اصفهان و کشاورزان خسارت‌دیده از بحران بی‌آبی رودخانه خشکیده بیرون آمده است؛ مردمی که دیروز در مطالبه آب از بستر خشکیده زاینده‌رود صدایشان را به مسئولان رساندند. لبه‌های گزنده تغییر اقلیم که 15سال است زیستن و کشاورزی در استان‌های مرکزی را با تهدید جدی مواجه کرد، حالا به مرحله تنش بحران آبی رسیده است.»

سیدمحمد بهشتی، رئیس سابق پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری هم یادداشتی در همشهری منتشر کرده و نوشته است: «اگرچه ممکن است برخی موضوع خشکسالی و تغییراقلیم را در ارتباط با خشکیدگی زاینده‌رود مطرح کنند، اما باید به این افراد یادآور شد که وقتی سامانه طبیعی با تعدی دچار اختلال شود، در برابر خشکسالی و تغییر اقلیم بی‌پناه‌تر می‌شود و مردمی که در حوزه نفوذ رودخانه‌ای همچون زاینده‌رود زندگی می‌کنند، صدمات بیشتری از دستکاری در نظام طبیعی متحمل می‌شوند.»

*اعتماد

تیتر اول و عکس بزرگ صفحه اول شماره روز گذشته روزنامه اعتماد هم به تجمع هزاران اصفهانی در حاشیه پل خواجو بر می گشت. اعتماد، تجمع کنندگان را «سوکواران زاینده رود» لقب داد و از «دستور ویژه» معاون اول رییس‌جمهور به وزیران نیرو و جهاد کشاورزی برای رسیدگی فوری به حل مشکل آبریز زاینده‌رود خبر داد.

اعتماد نوشت: «کشاورزان استان اصفهان که از روزهای گذشته با برپایی چادر در بستر خشک زاینده‌رود مطالبات خودشان را در خصوص تعیین تکلیف وضعیت کشت پاییزه مطالبه می‌کردند، صبح روز گذشته (جمعه) با تجمع چندین هزار نفری در بستر زاینده‌رود و کنار پل تاریخی خواجو دغدغه‌های خود در خصوص احیای دائمی زاینده‌رود را بیان کردند و از مسوولان خواستند تا نسبت به مشکلات زاینده‌رود رسیدگی کنند.»

در یکی از یادداشت های شماره روز شنبه روزنامه اعتماد دلیل مشکل بی آبی اصفهان این طور توضیح داده شده است: «صرف‌نظر از تغییر اقلیم و تاثیر آن بر شکل‌گیری وضع موجود در حوضه آبریز زاینده‌رود به ‌نظر می‌رسد برخی سیاست‌های دولت‌های گذشته به‌ همراه عدم توجه آنها به  وظیفه خود در حوزه فرهنگ و اقتصاد در شکل‌گیری بحران کنونی نقش مهمی داشته‌است...»

*ایران

و اما واکنش ارگان رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران؛ روزنامه ای که اتخاذ خط مشی اصولگرایانه اش در روزهای اخیر، به کل با آنچه در دولت گذشته بروز می داد متفاوت است.

ترکش های تغییر دولت در کشور همواره به ارکان مدیریتی روزنامه هایی که با بودجه های رسمی ارتزاق می کنند برخورد می کند که در راس آنها روزنامه «ایران» قرار دارد. این روزنامه که یکی از مهمترین نشریات کشور محسوب می شود، اصلی ترین محل برای تحلیل دیدگاه های دولت مستقر نیز به حساب می آید و آنچه در صفحه اول این روزنامه منتشر می شود، در واقع دیدگاه رسمی دولت را نمایندگی می کند و کیست که نداند دولت ها تا چه میزان متفاوت از یکدیگر به پدیده ها ومشکلات نظر می افکنند.

انعکاس تجمع هزاران اصفهانی در بستر خشک زاینده رود اما به گونه ای در صفحه اول شماره دیروزروزنامه ایران کار شد که گویی دولتی اصلاح طلب بر سر کار است و مدیریت روزنامه هم در اختیار فعالان رسانه ای این جناح. فراموش نکنید که روزنامه ایران در روزهایی که وزیر نیرو به دستور شخص رئیس جمهور به اصفهان و چهارمحال سفر کرد تا به بحران زاینده رود رسیدگی کند، کوچکترین توجهی به این موضوع نکرد و این خبر مهم را در صفحه نخست خود پوشش نداد اما حالا اعتراض کشاورزان و مردم اصفهان به خشک شدن زاینده رود، به عنوان تیتر اول و عکس بزرگ صفحه نخست روزنامه ایران انتخاب می شود. از نگاه ژورنالیستی، زاینده رود اگر همچنان خشک و بی آب بماند و زمین های کشاورزی هم به کشت پاییزه نرسند، تغییر دیدگاه روزنامه ایران در این باره  به هر دو می ارزد!

این هم شروع پر احساس گزارش روزنامه ایران: «زاینده‌رود سالیان پیاپی است که با لب‌های خشکیده و بستر ترک‌خورده، اندوه امروز بی‌آبی و خشکسالی را به گذشته نه چندان دوری پل می‌زند که آب در بستر آن جریان داشت، شب‌های پل خواجو و سی‌و‌سه پل را روشن می‌کرد و پس از تازه کردن دل اصفهانی‌ها و گردشگرانی که در ساحل آن، گذر آرام و آرامش‌بخش آب را از زیر دهنه‌های پل به تماشا می‌نشستند در پایین دست، خود را به زمین‌ها و کشتزارهای شرق استان اصفهان می‌رساند و در پایان این سفر پر از زایش و زندگی خود، وارد تالاب گاوخونی می‌شد تا پرندگان مهاجر و هزاران فلامینگو را که برای زمستان گذرانی به این تالاب می‌آمدند از خود ناامید نکند و ریگزارها و شن‌های نا‌آرام دشت وسیع گاوخونی را هم مهار کند تا کانون طوفان‌های شن و ریزگرد نشوند. این رودخانه اکنون خشک است و چندین روز است که درد و اندوه سوزناک زاینده‌رود، تبدیل به فریاد هزاران کشاورز و شهروند اصفهانی شده است که می‌پرسند #زاینده _ رود_ من_ کو.»

*جام جم

سیاست معمول ارگان رسمی صداوسیما این است که خودش را از انعکاس اخبار تجمعات این چنینی کنار نگه می دارد. اما حمایت اصفهانی ها از کشاورزان طالب آب در این شهر، جام جم را هم به صرافت انتشار خبر تجمع روز جمعه وادار کرد؛ آن هم در حد عکس بزرگ صفحه اول با تیتر «غم آب».

جام جم البته نه تصویری از تجمع بلکه عکس یک کشاورز که در بستر خشکیده رودخانه شهر اصفهان در حال استعاذه به درگاه خداوند است به عنوان عکس بزرگ صفحه اول شماره دیروزش انتخاب کرد تا به هرحال تفاوت خبررسانی در صداوسیما با مطبوعات دیگر را نشان داده باشد!

*جمهوری اسلامی

ماجرای روز جمعه، تصویر و تیتر نخست شماره روز گذشته روزنامه جمهوری اسلامی هم بود. این روزنامه با نفوذ که چند وقتی است تیغ را از رو برای دولتیان بسته است، دیروز گزارش اختصاصی خبرنگارش در اصفهان را منتشر کرد که اگرچه بجز گفتگو با یکی دو کشاورز حاضر در این تجمع چیزی بیشتر از روزنامه های دیگر برای گزارش کردن نداشت اما برای «جمهوری اسلامی» که معمولا بجز یادداشت های مدیرش مطلب دندانگیری در حوزه کاری خبرنگارانش ندارد،  انتشار گزارش اختصاصی از اصفهان و توجهی چنین گسترده به تجمع روز جمعه نشان می دهد که جمهوری اسلامی فعلاً سر سازگاری با دولت ابراهیم رئیسی ندارد.

*ابتکار

اجازه بدهید عنوان بهترین تیتر در میان تیترهای مطبوعات دیروز که به اعتراض اهالی اصفهان به خشک شدن زاینده رود پرداختند را به روزنامه اصلاح طلب ابتکار بدهیم. «سیل مردم اصفهان در رودخانه خشک زاینده رود» هر چند بر بالای گزارش اینترنتی به نقل از خبرگزاری مهر نشسته است اما آنقدر با مفهوم هست که اینترنتی بودن اصل خبر را نادیده بگیریم و به زیبایی تیتر آن بیاندیشیم.

*جوان

و اما جوان؛ روزنامه شاخص اصولگرایان که تقریباً در هیچ زمانی به هیچ تجمعی از جنس گردهمایی روز جمعه روی خوش نشان نمی دهد، این بار نه فقط تیتر اول (چاره‌اندیشی تشنگی درحوضه آبریز زاینده‌رود) بلکه عکس اولش را هم به این ماجرا اختصاص داد آن هم ضمن انتشار گزارشی پر سوز و گداز.

این، ورودی گزارش جوان است: «بستر زاینده رود یا همان زنده رود» قدیم که روزی آب جاری در آن اصفهان را به نصف جهان مشهور کرده‌بود، در روز‌های اخیر به جای آب محل تجمع کشاورزانی شده که به دنبال گرفتن حق آب کشاورزی‌شان دست به اعتراض زده‌اند. زاینده‌رود چند سالی می‌شود تنها نامش مانده و پل خواجویی که نشان می‌دهد روزگاری در این محل رودخانه‌ای جاری بوده‌است. زنده رود مرده‌است و حالا کشاورزان اصفهانی برای زنده کردن دوباره این رود و زنده کردن کسب و کاری که ادامه آن به جاری شدن دوباره آب در زاینده‌رود وابسته است، دست به مطالبه‌گری زده‌اند.»

 *خراسان

خراسان، روزنامه ای است که ا بیشتر به جغرافیای استان شرقی کشورمان می پردازد اما چند وقتی هست که مطالب عمدتاً کار دست خبرنگاران این روزنامه به مرجع مهم خبرگزاری ها و رسانه های دیجیتالی ایران تبدیل شده است. پس وقتی عکس بزرگ صفحه اول این روزنامه به تیتر «زاینده رود؛ قربانی مُسکن های موقت» مزین می شود، یعنی می توان انتظار داشت رسانه های بیشتری در کشور اعتراض اصفهانی ها به کم آبی را خواهند دید. خراسان در بخشی از گزارش خودش آورده است: «غصه زاینده‌رود، نه قصه امروز و دیروز است، نه قصه یک رود و یک استان؛ اما حالا که قهر آسمان و خشکسالی‌های زمین بیشتر شده، درد این غصه هم بیشتر شده و تلخ‌تر این‌که، مدیریت ناموفق بحران خشکسالی در کشور ما و اجرای برخی طرح‌های متضاد با آن، این درد را افزون کرده است.»

*رسالت

قدیمیترین روزنامه اصولگرایان سنتی، دو سالی هست که با مدیریتی جوان تر از پیران سابق منتشر می شود. البته واضح و مبرهن است(!) که این جوانان روزنامه نگار هم مانند سلفانشان با همان دیدگاه های محافظه کارانه، ایام را سپری کنند اما شما فکر می کنید اگر قدیمی های سن و سال دارتر حزب موتلفه همچنان سکان رسالت را بر دوش داشتند، برای تجمع اعتراض آمیز روز جمعه در زاینده رود خشک، تیتر «صدای آب»  را انتخاب می کردند؟ آن هم با فونتی درشت تر از فونت های مورد استفاده در این روزنامه و تازه با عکسی از انبوه معترضین و به ابعاد حدود تمام نیم صفحه بالا؟

 این هم ورودی گزارش روزنامه سر تا به پا اصولگرای رسالت: «کشاورزان اصفهان، روز گذشته با همراهی و حمایت انبوه مردم در بستر خشک زاینده رود حاضر شدند تا برای جاری شدنِ دوباره زاینده رود مطالبه گری کنند. تصاویر و فیلم‌هایی که منتشر شده نشان می‌دهد، اصفهانی ها در مقابل پل خواجو، تجمع کرده و شعار می‌دهند: «زاینده رود رو پس بده، به اصفهان نفس بده.»

*فرهیختگان

پرداختن روزنامه دانشگاه آزاد به تجمع روزجمعه اصفهان از دو جنبه با پرداختن سایر مطبوعات به این اتفاق متفاوت است. اول به جهت حجم زیادی که روزنامه به آن اختصاص داده است(یک صفحه کامل) و دوم نگاهی که فرهیختگان ورای درخواست آب کشاورزان به این تجمع اعتراضی کرده است.

دبیرگروه جامعه این روزنامه که خودش چندی پیش به اصفهان سفر کرد تا پای درد و دل کشاورزان متحصن در بستر زاینده رود بنشیند، دیروز هم حاصل کارش در یک صفحه از روزنامه فرهیختگان منتشر شد تا نگاه متفاوت این روزنامه اصولگرا نسبت به خودی ها(سایر مطبوعات این جناح) و غیر خودی ها(مطبوعات اصلاح طلب) مشخص تر شود.

فرهیختگان در گزارشش از جمله آورده است: «اتفاقی که روز جمعه در اصفهان رقم خورد کاملا در تاریخ محیط‌زیست ایران بی‌سابقه است. چنین تجمعی را تاکنون نداشتیم. یعنی پرشمارترین تجمع محیط‌زیستی مربوط به سال 91 در زنجان می‌شود که یک سوم جمعیت روز جمعه بود. این اتفاقی است که نه‌تنها در ایران که در خاورمیانه هم بی‌نظیر است... روز گذشته(جمعه)، یکی درمیان و با فواصل کوتاه، گوشی می‌لرزید و مدام پیام بود که از تهران و اصفهان، درباره اصفهان و اعتراض کشاورزان اصفهانی و مردم این شهر می‌آمد. جمعیت مدام بیشتر می‌شد و تخمین دوستان و رفقایی که پیام می‌دادند هم مدام بالاتر می‌رفت. حیرت‌انگیز بود؛ به قول محمد درویش فعال محیط‌زیست، حیرت‌انگیزترین و پرشورترین اعتراض محیط‌زیستی تاریخ ایران. حالا اینکه صرفا محیط‌زیستی باشد، قابل‌اغماض است، اما اینکه یکی از اصلی‌ترین دلایل آن محیط‌زیست باشد، اصلا قابل چشم‌پوشی نیست...»

نگاه مهم فرهیختگان به تجمع روز جمعه اما در تیتر و عکس نخست این روزنامه متجلی است؛ آنجا که از حق اعتراض و به رسمیت شناخته شدن آن سخن می گوید: «فیلم‌هایی که برای من از اصفهان در شبکه‌های مجازی فوروارد می‌شد، لوگوی فلان شبکه آن‌ور آبی و آدرس آن‌یکی رسانه معاند را نداشت و اتفاقا اکثر آنها از همین صداوسیمای خودمان بود. خب پس مشخص شد پوشش دادن این مدل تجمعات، این اعتراضات بحق مردم، آن‌طور که همیشه تصور می‌شد، نه‌تنها خطا نیست و نه‌تنها پشت‌پرده امنیتی ندارد، بلکه اتفاقا باعث دیده شدن این اعتراضات است و معترضان هم امیدوار می‌شوند. البته این را هم بنویسیم که این اتفاق خوب، احیانا دستاویز جریانات خاص برای بهره‌برداری و سوءاستفاده هم نشد...»

*وطن امروز

این یکی روزنامه اصولگرا را معمولا با تیترهای تند و تیزش به یاد می آوریم. وطن امروز اما در شماره روز گذشته خود نه فقط به مرز تندروی حتی نزدیک هم نشد بلکه از تیتری استفاده کرد که احساسات هم در آن موج می زد: « زاینده‌رود زنده‌ باد».

وطن امروز همچنین از معدود رسانه هایی بود که به تخمین جمعیت حاضر در تجمع روز جمعه هم دست زد. به باور این روزنامه،  مجموعاً 20 هزار نفر روز جمعه در بستر زاینده رود گرد هم آمده بودند.

*همدلی

اگر معتقد باشیم که تیتر روزنامه ابتکار(که پیش تر ذکرش رفت) بهترین تیتر از مجموع تیترهای روزنامه های دیروز کشور بود که توانست ابعاد اندازه تجمع بی سابقه روز جمعه را به خوبی آشکار کند، بی شک تیتر روزنامه همدلی توانست ماهیت این تجمع را با حدقل واژه ها روشن سازد. اگر چه که «در کف زاینده‌رود» کمی از زبان معیار به دور است اما ایهام ظریفی در آن به چشم می خورد که به خوبی مبین اتفاقی است که روز جمعه در اصفهان افتاد.

*سیاست روز

یکی از روزنامه هایی که روز گذشته علاوه بر جنبه مطالبه گرایانه اعتراض مردم اصفهان به مشکل آب، کمی هم به مباحث سیاسی پرداخت، روزنامه سیاست امروز بود. این سیاست روزنامه معروف اصولگرای کشور، هم در استفاده از واژه «نجیبانه» در تیتر گزارش تهیه شده (تجمع نجیبانه مردم در حمایت از جریان زاینده‌رود) و هم در اصل گزارش به چشم می خورد. سیاست روز از جمله نوشت: «در شرایطی که از هفته گذشته رسانه‌های ضدانقلاب و جریان‌های سیاسی خاص، به دنبال به حاشیه کشاندن موضوع تجمع امروز(جمعه) کشاورزان اصفهانی و تحصن چند روز گذشته آن بودند، با هوشیاری این کشاورزان هیچ گونه حاشیه‌ای در جریان برگزاری این تجمع صورت نگرفت. در جریان این تجمع شعارهای مختلف حمایت از نظام جمهوری اسلامی و همچنین حمایت از اصل نظام و ولایت فقیه از سوی کشاورزان سر داده می‌شد و این موضوع باعث شد اجازه هرگونه سوءاستفاده بیگانه از تجمع امروز کشاورزان اصفهانی داده نشود.»

*شرق

تیتر اول شماره دیروز روزنامه شرق درباره تجمع روز جمعه بود. «‌وعده قبول نمی‌کنیم‌» از قول کشاورزان برای این روزنامه اصلاح طلب مهمترین بخش این تجمع محسوب می شد که گزارشش را هم با همین موضوع آغاز کرد: «این گزارشی معمولی نیست؛ گزارشی است که در آن خبری از نظر کارشناس و مسئول نخواهد بود و این همان چیزی است که کشاورزان از ما خواستند. از ما خواستند حرفشان را بشنویم، از ما خواستند حمایتشان كنيم، از ما خواستند گوش کنیم نه که بگوییم. کارشناس کشاورزی نخواستند، خودشان کشاورزند، پدرانشان و پدران پدرانشان کشاورز بوده‌اند. سند حقابه دارند به عمر ۱۲۰۰ سال. نظر مسئولان اهمیتی برایشان ندارد. گوششان پر از حرف مسئولان است. چیزی که در گزارش‌های رسمی این روز پنهان ماند، همین بود؛ کسی تقاضایی از مسئولی نداشت و نام مسئولی اگر به زبان کسی آمد، مردم یک‌صدا اعتراض می‌کردند.»

***

بجز نشریاتی که به آنها اشاره شد، سایر روزنامه های کشور هم کم و بیش در صفحات اول خود به تجمع اعتراضی روز جمعه پرداختند. روزنامه های قدس (عکس اول)، کاروکارگر(عکس اول)، آفرینش(عکس اول)، راه مردم(تیتر و عکس اول) و صبح نو(اشاره در صفحه اول) از جمله این روزنامه بودند. بعضی روزنامه ها هم مثل دو نشریه پر سابقه کیهان و اطلاعات ترجیح دادند از کنار ماجرا بگذرند. هر چه بود اما دیروز روز اصفهان در مطبوعات کشور بود.